10 tips voor het fotograferen van de zonsopkomst en zonsondergang

2 jaar geleden

Bij het fotograferen van de zonsopkomst of een zonsondergang is het belangrijk dat de belichting in balans is. Maar eigenlijk is de timing net zo belangrijk. Hoe weet je wanneer je op pad móet gaan? Waar ga je heen als je een mooie lucht aan ziet komen? En wat gebruik je tijdens het fotograferen? In dit blog geef ik je 10 tips!

Tip 1: Weet wanneer je een mooie zonsondergang kunt verwachten

Als landschapsfotograaf ben je grotendeels afhankelijk van het weer. Het licht in combinatie met de compositie bepalen het uiteindelijke beeld. Een mistige ochtend, dreigende wolken of een zonsondergang met gekleurde wolken zijn niet voor niets populaire momenten om te fotograferen. En deze weersomstandigheden zijn vaak goed te voorspellen. Hierdoor ga je minder snel op de gok op pad. En als je gaat.., dan weet je bijna zeker dat je met mooie beelden thuiskomt.

Een mooie zonsopkomst of zonsondergang kun je goed aan zien komen. Als je weet dat er veel vocht in de lucht aanwezig is dan kun je veel kleur in de lucht verwachten. Maar…, dan moet de zon vlak voor of na zonsondergang wel onder de wolken uit komen. Dit kun je in een weids landschap aan zien komen door naar de horizon te kijken, zie je daar een heldere band dan weet je dat het goed zit. Vanuit huis kun je dit op satellietbeelden ook aan zien komen. Als je weet in welke richting de zon onder gaat (zuid-westen tot noord-westen) dan kun je op de radar redelijk goed voorspellen of het een mooie zonsondergang wordt. Zijn er op de plek waar jij staat wolken maar wordt het in de richting van de zonsondergang helder, dan zit je goed!

Tip 2: Ken je locaties

Het is mij al vaak genoeg overkomen dat ik een geweldige zonsondergang aan zag komen maar zo 1.. 2.. 3.. even niet meer wist waar ik heen moest gaan om te fotograferen. Daarom houd ik nu een lijstje bij met potentiële locaties voor verschillende weersomstandigheden en seizoenen. Zo weet ik nu dat ik met zonsopkomst in de winter naar een aantal steigers aan de randmeren kan rijden. Voor in de lente ken ik wat mooie weilanden om de zon met ochtendnevel te fotograferen en in de zomer weet ik waar welk gewas staat voor een zonsondergang.

Voor onderstaande foto had ik maar een paar minuten de tijd omdat de wolken even later voor de zon zou komen. Doordat ik precies wist naar welk graanveld ik moest rijden, kon ik nog net deze spectaculaire lucht fotograferen.

Tip 3: Gebruik grijsverloopfilters

Bij het fotograferen van een zonsondergang zul je al snel merken dat je een te donkere voorgrond krijgt, of een te lichte lucht. Dit komt doordat de camera het verschil in licht en donker niet in één beeld kan registreren. Het dynamische bereik van de camera is kleiner dan het verschil in donker en licht van het landschap. Je kunt dit oplossen door één of meerdere grijsverloopfilters te gebruiken. Een grijsverloopfilters schuif je met behulp van een houder voor de lens en zorgt ervoor dat een deel van het licht wordt tegengehouden. Hierdoor breng je de lichte lucht en de donkere voorgrond weer in balans.

Omdat ik in Flevoland woon en veel weidse landschappen fotografeer gebruik ik voornamelijk grijsfilters met een hard verloop. Deze filters hebben een snel verloop van licht naar donker, waardoor je ze precies op de horizon kunt leggen.

Leer meer over het fotograferen met grijsfilters

Tip 4: Maak een HDR-opname

Heb je geen grijsverloopfilters, maar wil je toch een goed belichte voorgrond en lucht? Dan kun je een HDR-foto maken. Hiervoor heb je wel wat meer ervaring nodig in het bewerken van je foto’s, maar het resultaat is vrijwel hetzelfde.

Maak foto’s met verschillende belichtingen zodat je zowel de voorgrond, de lucht en de zon goed belicht hebt. Als de zon nog niet onder is (of al op is) dan maak ik altijd drie foto’s met een verschil in belichting van twee stops. Vlak na zonsondergang (of voor zonsopkomst) is een verschil van één stop tussen de foto’s vaak voldoende. Ik zorg er in elk geval voor dat ik op de donkerste foto alleen de zon goed belicht heb, in de lichtste foto is de voorgrond goed belicht. Deze foto’s voeg ik later samen tot één beeld in Lightroom.

Daarna heb ik één bestand met heel veel informatie in de donkere en lichte delen van de foto. Zo kan ik de lichte delen flink naar beneden trekken en de schaduwen oplichten zonder kwaliteit te verliezen. Meestal voeg ik nog een gradueel filter toe op de lucht waarbij ik de belichting wat naar beneden bijstel. Uiteindelijk ben ik bij zo’n HDR-foto altijd op zoek naar de juiste balans tussen de lichte en donkere delen van de foto zonder dat het nep lijkt.

Leer hier meer over stops

Tip 5: Gebruik een klein diafragma voor sunstars

Wil je je landschapsfoto’s nét iets extra’s meegeven? Dan kun je ook foto’s met een stervormige zon maken. De sunstar zorgt ervoor dat de zon hét onderwerp van de foto wordt.

Om zo’n stervormige zon te maken gebruik je een klein diafragma van f/18 tot f/22. Wil je het effect versterken? Plaats de zon dan precies op de rand van een boom, gebouw of een ander onderwerp. Hierdoor verklein je het oppervlakte van de zon en wordt de ster nog sterker.

Andersom is ook het geval. Als er sluierbewolking voor de zon hangt dan zul je zien dat je dit effect bijna niet kunt krijgen. Dan kun je beter op een wat lager diafragma van f/8 tot f/11 fotograferen om de maximale scherpte te krijgen.

Tip 6: Voorkom lensflares

Bij het fotograferen tegen de zon in heb je vrijwel altijd te maken met lichte vlekken (lensflares) in de rest van de foto. Bij portretfoto’s in het gouden uurtje vind ik dit wel mooi, maar in landschapsfoto’s probeer ik het zoveel mogelijk te voorkomen. Zorg er in elk geval voor dat je frontlens stofvrij is. Dat scheelt al een heleboel. Heb je dan nog last van sunflares dan kun je dit oplossen met een simpel trucje; maak eerst vanaf statief de foto zoals je ‘m graag wilt hebben. Maak daarna exact dezelfde foto, maar dan met je vinger voor de zon. Hierdoor schijnt de zon niet meer direct op je lens waardoor je geen lensflares in deze foto hebt. Deze foto’s voeg je later samen in Photoshop:

Bewerk de foto’s in Lightroom
Selecteer beide foto's
Klik op: Photo -> Edit in -> Open as Layers in Photoshop
Zet de laag zonder vingers bovenaan
Selecteer beide lagen aan en klik op: Edit -> Auto-Align Layers
Voeg een masker toe aan de bovenste laag -> Selecteer de laag en klik op: Add vector mask
Poets met een zwart penseel over de lensflares

Tip 7: Kom op tijd of blijf wat langer

Vaak kleuren de wolken pas écht mooi als de zon al even onder is. De zon schijnt dan van achter de horizon onder op de wolken die je nog kunt zien. Ga je direct na zonsondergang naar huis, dan kun je het mooiste moment dus missen! Als je denkt ‘nu ga ik naar huis’, blijf er dan nog minstens tien minuten. Dit heeft me al heel wat mooie beelden opgeleverd.

Andersom geldt dit natuurlijk ook; zorg er bij een zonsopkomst voor dat je op tijd op locatie bent, je camera klaar kunt zetten en wacht dan rustig af tot de lucht verkleurt. In de nazomer kleur de lucht een uur voor zonsopkomst soms al prachtig rood en paars. De onderstaande foto maakte ik in augustus toen ik veel té vroeg op de heide was. Dat inspireerde me weer om op een heldere ochtend in de winter al heel vroeg naar een molen te rijden.

Tip 8: Gebruik eens een telelens

Natuurlijk zijn weidse landschappen met een knallende lucht interessant om te fotograferen. Maar als de lucht zelf niet zo interessant is, kun je rond zonsopkomst en zonsondergang ook hele mooie foto’s met een telelens maken. Door veel verder in te zoomen kun je kleine onderdelen uit het landschap isoleren en met geweldig licht fotograferen. Ik vind het zelf erg mooi om de zon net buiten beeld te laten waardoor de lichte en donkere delen van de foto goed in balans zijn en je een geel/oranje gloed krijgt.

Tip 9: Laat de zon buiten beeld

Huh, een zonsopkomst of zonsondergang fotograferen zonder de zon in beeld te brengen? Ja, dat kan heel mooi zijn! Wat met een telelens kan (tip 8) kan natuurlijk ook met een groothoek. Bij een zonsopkomst kleurt de lucht rond de zon oranje, paars en rood, maar de lucht haaks op de zon is vaak nog koel en blauw. Wanneer je dit met een groothoeklens fotografeert en de zon net buiten beeld laat dan krijg je een mooi verloop van kleuren in je beeld. De foto wordt veel ‘zachter’ omdat de lichte en donkere tinten meer in balans zijn.

Toen ik bij onderstaande foto de wolken vanaf rechts aan zag komen wist ik dat ik me niet meer moest focussen op de zonsopkomst zelf, maar op de wolken en het verloop in kleur van de lucht.

Tip 10: Blijf altijd om je heen kijken

Je eerste reactie tijdens het fotograferen van een zonsopkomst of zonsondergang is om alleen maar op de zon te letten. Dat is de plek waar het gebeurd... Toch is het handig om altijd om je heen te blijven kijken. In tip 9 zag ik de wolken aankomen vanaf rechts, maar het gebeurd vaak genoeg dat de lucht aan precies de andere kant van de zonsopkomst mooi begint te kleuren. En met een beetje geluk (of planning) zie je daar ook de maan staan.

Meer zien? Volg Marijn op Instagram.