Natuurfotografie in de Nacht van de Nacht

8 jaar geleden

Nachtfotografie is één van de meeste spectaculaire en speciale manieren van (natuur)fotografie. In het donker is het spelen met techniek, spelen met (de afwezigheid van) licht en het ontdekken van tal van nieuwe mogelijkheden, sferen en indrukken. Alles wat je overdag in een gebied ziet is volledig anders in de nacht. Details die je overdag goed ziet en mooi fotografeert zie je ’s nachts nooit meer terug. Terwijl details waar je overdag aan voorbij loopt ’s nachts ineens het onderwerp van je foto worden. Denk je een gebied te kennen ga er dan ’s nachts naartoe. Het is net alsof je in een compleet nieuw natuurgebied komt! De nacht geeft een nieuwe kijk op de natuur. En je fotografie.

Fotograferen in de nacht

Nachtfotografie lijkt zich op te splitsen in twee takken van sport. In een stedelijke omgeving waarbij je vooral bezig bent met de verlichting van gebouwen, bruggen, lantaarns en auto’s en natuurfotografie in de nacht. Als natuurfotograaf zul je mij zelden in de stad zien en als ambassadeur van de Nacht van de Nacht ben ik al helemaal niet fan van een door licht vervuilde hemel. “Mijn” nacht is in de natuur. Zo ver mogelijk weg van menselijke verlichting en slechts werkend met de vele natuurlijke lampjes zoals sterren en de maan.

En daar zit ook meteen de moeilijkheid. Want anders dan in de stad heb je in de natuur zó weinig licht dat je veel van de techniek van de camera moet weten om te kunnen fotograferen. Uitgezonderd misschien de momenten met volle maan, maar zelfs dan is de hoeveelheid licht in de nacht nog veel minder dan op enig moment overdag.

Je camera snapt er niets van

Er is zelfs zó weinig licht dat je camera er niets meer van snapt. Er is te weinig licht voor een goede belichting en het licht wat er is wordt vertroebeld door de invloed van infrarood licht. Verder is er ook voor de autofocus te weinig licht. Dat betekent dat je naar een volledige handmatige bediening moet, zowel de belichting als de scherpstelling.

Een aantal tips en een stappenplan voor in de nacht

Gebruik een stevig statief. Liefst één met stevige onafhankelijke poten waar je je dure camera ook met wind in de nacht aan toevertrouwd. Van een goed statief heb je je leven lang plezier, deze investering is nooit weg. Ik werk zelf met een Benro combi statief maar ook Gitzo en Manfrotto zijn hele goede merken. Bezuinig niet op een statief!
Accu’s gaan snel leeg in de nacht, ik werk altijd met een batterygrip waar twee accu’s in gaan. Stop reserve-accu’s in je broekzak, in je tas worden ze koud en verliezen ze hun capaciteit.
Zet je lens of camera op manual focus. Je autofocus doet niets als het echt donker is.
Zet je belichting op manual, de belichtingsmeter snapt weinig van de nacht.
Gebruik zo laag mogelijke diafragmawaarden (dus een grote opening) en begin met lange sluitertijden (10 seconden of meer).
Gebruik hoge ISO-waarden, ondanks je statief. De hoge ISO is gevoelig voor het licht van zelfs de kleinste sterren.
Om je camera stil te houden is een draadontspanner of draadloze afstandsbediening bijna een noodzaak.
Zet de ruis-reductie-lange-sluitertijden uit, die zorgt ervoor dat het maken van een foto extra lang duurt. Ruis verwijderen is ook altijd mooier in de nabewerking.
Werk met mirror-lock-up, een functie waarbij na de eerste klik de spiegel opklapt en pas bij de tweede keer klikken een foto wordt gemaakt. De spiegel kan trillingen veroorzaken en daarmee potentiële onscherpte. Door even te wachten tussen de spiegel opklappen en de foto maken verminder je de kans op bewegingsonscherpte.
Vergeet niet van objectieven met beeldstabilisatie de stabilisatie uit te zetten als je op statief werkt. Beide werken elkaar tegen en je kunt daardoor juist bewegingsonscherpte krijgen.
Experimenteer vanaf hier met verschillende sluitertijden en diafragmawaarden. Hoe licht of donker je de foto maakt is aan jezelf. Jij bent de kunstenaar.
Kleed je warm aan, je staat lang stil en je gaat koud worden!

Goede "nachtlenzen"

Nee..., het gaat hier niet om contactlenzen, maar om objectieven die je mee kunt nemen de nacht in. Meestal fotografeer je met een groothoeklens omdat je bezig bent met een sterrenhemel en landschappen. Hoe lichtsterker de groothoek, hoe fijner voor nachtfotografie. Lichtsterk betekent dat de lens een grote diafragmaopening heeft, bijvoorbeeld f/4 of liefst nog lager zoals f/2.8 of zelfs nog minder. Een grotere opening betekent dat de lens weinig licht nodig heeft met als voordeel dat je niet extreem hoge ISO-waarden hoeft te gebruiken en niet extreem lang hoeft te belichten.

Hoewel lichtsterke lenzen kwalitatief erg goed zijn, zijn ze vaak meteen ook redelijk prijzig. Toch zijn er inmiddels een aantal goede alternatieven van nieuwe merken die wat minder prijzig zijn dan de geëigende merklenzen. De nieuwe Irix 15mm f/2.4 lens is kwalitatief enorm goed. Hij heeft een automatisch diafragma maar handmatige scherpstelling. Dat klinkt misschien vervelend maar in de nacht werk je toch handmatig. Een nog betaalbaarder alternatief is de Samyang 14mm f/2.8 lens, een volledig handmatig objectief welke perfect geschikt is voor de nacht. Beide lenzen zijn geschikt voor zowel crop- als fullframe camera’s.

Stilstaande of bewegende sterrenhemel?

De aarde draait. Daarmee zal ik vast niets nieuws vertellen. Maar dat betekent dat de sterren ook draaien. Bij langere sluitertijden worden sterren dan ook geen puntjes maar kleine ovaaltjes en als je je belichting maar lang genoeg maakt zul je zelfs sterren ‘sporen’ zien. Wil je een stilstaande sterrenhemel fotograferen? Verhoog dan liever je ISO dan dat je met té lange sluitertijden werkt. Met groothoeklenzen gaat het goed tot circa 10 seconden en als je jouw foto niet op 100% wilt bekijken kan 30 seconden ook nog wel. Maar hoe minder je uitzoomt, hoe meer je de beweging van de sterren in je foto gaat zien. Hoog daarom liever je ISO op, met de nieuwere camera’s is ISO1600 geen probleem en ik fotografeer regelmatig zelfs tot ISO12800!

Maar je kunt natuurlijk ook juist de beweging in de sterren vastleggen. Dat kan door een foto met een hele lange sluitertijd (minstens een uur) maar dat heeft wat nadelen. Zo krijg je erg veel ruis bij zulke lange sluitertijden, heb je veel laste van tussentijdse veranderende lichtomstandigheden en als je accu er tussentijds mee ophoudt ben je je foto kwijt. Een meer gebruikte techniek is om een hele serie van foto’s te maken met sluitertijden van ongeveer 30 seconden en die later in de nabewerking samen te voegen tot één beeld. Daarvoor is speciale (ook gratis) software te krijgen.

Wel of geen maan?

Veel nachtfotografen houden niet van de maan, hij is fel, geeft veel licht en overstraalt alle sterren. Als je voor een sterrenhemel wilt gaan is het zaak om de maanstand in de gaten te houden, hoe kleiner de maan, hoe meer sterren je gaat zien. Toch kan een maan ook wel enorm veel sfeer geven aan je beeld en zelfs je landschap voor je belichten. Dan heb je geen silhouetten maar juist een mooi verlicht landschap.

Lichtvervuiling in Nederland

Natuurfotografie in de nacht wordt in Nederland steeds moeilijker. Niet alleen mogen we nergens het bos in na zonsondergang maar ook is er zóveel lichtvervuiling dat foto's van bijvoorbeeld hemellichamen bijna nergens meer goed te maken zijn. Wist je dat op de meeste plekken in Nederland de melkweg niet eens meer zichtbaar is? Dat veel mensen niet meer dan 50 sterren kunnen zien bij een kraakheldere nacht terwijl je op hetzelfde moment op een donkere plek wel duizenden sterren kunt zien?

Donker van belang voor mens en natuur

Licht is niet alleen vervuilend en vaak weinig nuttig, het heeft ook nog eens een grote impact op mens en natuur. Veel mensen in 24/7 verlichte gebieden kampen met slaapproblemen omdat het lichaam te weinig melatonine aanmaakt…, het lichaam raakt ontregeld. Evenzo met de dieren om ons heen. Veel dieren zijn schemer- of nachtactief en door de continue verlichting wordt hun natuurlijk gedrag verstoord. Opeens ben je ’s avonds als prooidier zichtbaar voor predatoren. Maar ook diverse vogels blijven actief en raken zelfs gedesoriënteerd. Voor natuur en mens is het noodzakelijk dat het ’s nachts weer donker is, dat we weer gewend raken aan de veranderingen van de seizoenen in licht. Wat zijn dan de grootste lichtvervuilers in Nederland? Kassen, reclameverlichting, sportvelden, sierverlichting van gebouwen en monumenten, openbare straatverlichting en parkeergarages. Met een paar simpele ingrepen kunnen al deze bronnen een stuk minder gaan vervuilen.

29 oktober..., de Nacht van de Nacht. Cameranu en ik zijn erbij!

Op zaterdag 29 oktober 2016 wordt door de natuur- en milieufederaties overal in Nederland de 12e “Nacht van de Nacht” georganiseerd. In heel Nederland zullen honderden kerken, kantoren, bruggen, torens, gemeentehuizen en monumenten de verlichting doven. Niet alleen kan lichtovergoten Nederland weer eindelijk eens genieten van het echte donker, maar ook is het belangrijk om een statement te maken in het kader van natuur, milieu en mens! Als één van ambassadeurs van de Nacht van de nacht vraag ik aandacht voor de lichtvervuiling, maar ook hoop ik ook dat jullie er op 29 oktober op uit trekken om de nacht zelf te gaan ontdekken. Ik geef in de Oostvaardersplassen een gratis workshop nachtfotografie en Cameranu is erbij met een demonstratie met nachtkijkers. Ga naar www.nachtvandenacht.nl, zoek een mooie activiteit uit bij jou in de buurt en trek er op uit! Oh ja..., doe wel even de buitenverlichting uit. Heel veel succes!

Auteur

Johan van der Wielen

Natuur- en landschapsfotograaf Johan van der Wielen wil met zijn beelden niet alleen de schoonheid maar ook het belang van de natuur laten zien. Met zijn enthousiasme, energie en passie voor de natuur wil hij anderen inspireren om naar buiten te gaan en zich te laten overweldigen door zowel de grootsheid als kleinste details van het leven om ons heen. Zijn beelden gaan vooral om de ervaring en beleving, de sfeer en emotie.

Bekijk alle berichten

Natuurfotografie in de Nacht van de Nacht

Fotograferen in de nacht

Je camera snapt er niets van

Een aantal tips en een stappenplan voor in de nacht

Goede "nachtlenzen"

Stilstaande of bewegende sterrenhemel?

Wel of geen maan?

Lichtvervuiling in Nederland

Donker van belang voor mens en natuur

29 oktober..., de Nacht van de Nacht. Cameranu en ik zijn erbij!

Auteur

Johan van der Wielen

Meest recente berichten

Populaire auteurs

Natuurfotografie in de Nacht van de Nacht

Fotograferen in de nacht

Je camera snapt er niets van

Een aantal tips en een stappenplan voor in de nacht

Goede "nachtlenzen"

Stilstaande of bewegende sterrenhemel?

Wel of geen maan?

Lichtvervuiling in Nederland

Donker van belang voor mens en natuur

29 oktober..., de Nacht van de Nacht. Cameranu en ik zijn erbij!

Auteur

Johan van der Wielen

Meest recente berichten

Populaire auteurs

Blijf op de hoogte