Waar moet je op letten als je een statief koopt?

Vaans Ruijten
5 jaar geleden

Een statief is misschien niet het meest sexy accessoire dat een fotograaf kan kopen, maar het is wél het meest gebruikte accessoire. Beginnende fotografen mijden het gebruik van een statief nog regelmatig, voor gevorderden en professionals is een statief een onmisbaar gereedschap. Vroeg of laat staat iedere fotograaf voor de keuze: "Moet ik een statief aanschaffen?". En als die vraag positief wordt beantwoord, dan volgen meteen de vragen: "Welk statief moet ik aanschaffen?" en "Waar moet ik op letten?".

Als je op de website van Cameranu zoekt op het woord "statief", dan krijg je bijna duizend statieven als resultaat. Statieven in vele vormen en maten. Er is dus een grote kans dat je al snel door de bomen het bos niet meer ziet. Hoe ga je deze resultaten een beetje filteren in hapklare brokken? En welke eigenschappen van de statieven zijn voor jou belangrijk? Ik probeer je een beetje op weg te helpen door aan te geven waar je op moet letten.

Om het geheel niet nodeloos ingewikkeld te maken, beperk ik me tot de statieven die bedoeld zijn voor fotografie en drie poten hebben. Verder bespreek ik hier alleen het onderstel. Het andere belangrijke onderdeel, de statiefkop, komt een andere keer aan bod.

Draagkracht en maximaal draagvermogen

Er zijn verschillende keuzes die je moet maken in de zoektocht naar het perfecte statief. En de meeste van die keuzes kun je niet eens echt goed of fout maken. Het zijn geen zwart-witkeuzes. Er is echter één element waarbij een foutieve keuze kan leiden tot een statief dat echt niet bij je past, en dat is de draagkracht.

Fysiek past iedere camera op ieder statief. Maar dat wil nog niet zeggen dat die combinatie ook werkbaar is. Als de draagkracht van een statief te laag is voor jouw apparatuur, dan heb je een instabiel geheel. De gevolgen kunnen uiteenlopen van onscherpe foto's tot situaties waarbij er schade aan je apparatuur of statief optreedt. Goede redenen dus om goed op de draagkracht te letten.

Waar let je op als je een statief koopt? - 1

Bij de berekening van de gewenste draagkracht tel je het gewicht op van alles wat je op het statief zet: camera, lens, batterijgrip, accu's, flitser en statiefkop. De optelsom van al dat gewicht vermenigvuldig je met een factor drie. In de praktijk blijkt een factor van drie goed te werken. Wil je extra spelingsruimte om in de toekomst nog te kunnen groeien, hanteer dan een factor van vier of meer.

Het type statief

De tweede belangrijke keuze is het type statief. Hiervoor moet je jezelf de vraag stellen waar je het statief voornamelijk voor wil gaan gebruiken. Beperk je hierbij alleen tot de situatie waarin je het statief het meeste gaat gebruiken. Sta jij bijvoorbeeld vaak aan het strand in een flinke wind te fotograferen met lange sluitertijden, stem dan hier het type statief op af. Ga je ook eenmaal per jaar met een rugzakje op reis, probeer dit dan niet mee te nemen in jouw keuze. Er is namelijk geen statief te vinden dat optimaal aan alle keuzes voldoet. Focus je daarom op het meest gebruikte doel.

Enkele exoten daargelaten zijn er grofweg vijf verschillende types: het traditionele statief, het reisstatief, het statief zonder middenkolom, een statief met kantelbare middenkolom en een videostatief.

Het traditionele statief

Dit is het meest gebruikte, meest universele statief.

Het reisstatief

Dit statief heeft een speciale constructie waardoor het zeer compact kan worden opgevouwen en daarmee ideaal is om op reis mee te nemen. Bij een reisstatief kunnen de poten 180 graden worden omgeklapt, de statiefkop zit dan tussen de poten.

Het statief zonder middenkolom

Hoe kleiner het aantal onderdelen in een statief, hoe sterker het statief is. Het beste voorbeeld is het statief zonder middenkolom. Bij zo'n statief boet je een beetje in qua flexibiliteit, maar het zijn de sterkste statieven die er zijn. Het perfecte statief voor het zware werk en voor maximale stabiliteit.

Het statief met de kantelbare middenkolom

Is macrofotografie jouw passie, of wring jij je graag in allerlei bochten tijdens het fotograferen? Kies dan voor een statief met een kantelbare middenkolom. Deze middenkolom kun je in een willekeurige stand tussen de 0 en 180 graden positioneren voor de meeste flexibiliteit. Let op: een kantelbare middenkolom is niet hetzelfde als een omkeerbare middenkolom. Deze laatste kun je alleen verticaal, in de standen 0 en 180 graden gebruiken, niet er tussenin.

Waar let je op als je een statief koopt? - 5

Het videostatief

Hierboven schreef ik dat ik me zou beperken tot statieven voor fotografie. Waarom dan nu toch het videostatief bespreken? Het is goed om te beseffen dat er statieven zijn die meer geschikt zijn voor videografie. Daarmee zijn ze niet ongeschikt voor fotografie, maar de beste keuze voor een fotograaf is het zeker niet. Een videostatief herken je vaak al snel aan het uiterlijk. Als een statief een of meerdere van de onderstaande kenmerken heeft, dan zou het voor een fotograaf niet de eerste keuze moeten zijn:

  • Poten die uit meerdere dunne pijpjes bestaan
  • Poten die in het midden bij elkaar worden gehouden met een zogenaamde middenspreider
  • Een statiefkop met één lange bedieningshendel als handvat

Het budget

Uiteraard is het budget een belangrijke factor die de keuze voor een statief beïnvloedt. Eigenlijk zou het budget op nummer één moeten staan. Toch heb ik dat bewust niet gedaan. Ik vind dat je als eerste moeten kiezen voor een statief met de juiste draagkracht en functionaliteit. Pas daarna ga je binnen jouw budget verder kijken. Mocht jouw budget niet toereikend zijn, kies er dan voor om door te sparen! Een foute keuze, gemaakt op basis van budget, daar krijg je achteraf gegarandeerd spijt van. En dan ben je zeker duurder uit! Bedenk dat een goed statief een leven lang mee kan gaan, in tegenstelling tot een camera of een lens. Bezuinig dus niet te snel op een goed statief.

Zo, de drie meest belangrijke keuzes zijn gemaakt. En al die andere eigenschappen dan? Alle andere cijfertjes, codes en geheimtaal? Ach, dat is zeker niet onbelangrijk. Maar het is ook niet het allerbelangrijkste, althans: niet voor iedereen. Ik neem ze kort met je door en geef aan wanneer ze wel of niet belangrijk zijn. Je kunt dan zelf bepalen welke elementen voor jouw fotografie wel of niet van toepassing zijn.

De maximale werkhoogte

Dit geeft aan hoe hoog je met een statief kunt werken. Probeer, als het kan, het statief te gebruiken zonder uitgeschoven middenkolom. Dan staat een statief namelijk veel steviger dan met uitgeschoven middenkolom. Zie een uitschuifbare middenkolom als een optie voor uitzonderlijke gevallen, niet voor dagelijks gebruik.

Wanneer is de maximale werkhoogte belangrijk? Als je lang achter je statief staat. Sta jij een uur lang te wachten totdat dat ene vogeltje jouw kant uit kijkt? Of fotografeer jij het liefst iedere dag in het blauwe uurtje? Zorg er dan maar voor dat je rechtop achter jouw statief staat. Anders krijg je geheid rugklachten.

Neem jij een statief alleen mee als je op stedentrip gaat, en maak je af en toe een foto met een langere sluitertijd? Dan is het waarschijnlijk niet zo spannend wat de werkhoogte is.

Maar wil jij ontspannen, rechtopstaand achter jouw statief kunnen staan, bereken dan de ideale werkhoogte als volgt:

  • Bepaal hoe hoog jouw ogen zitten: neem je lichaamslengte en trek er zo'n 12cm van af. Of meet het op als je het exact wilt weten.
  • Bepaal de hoogte van jouw camera en trek deze ervan af. Hou hier ook rekening met een eventuele batterijgrip.
  • Bepaal de hoogte van de statiefkop en trek deze ervan af. Heb je nog geen statiefkop uitgekozen, hou dan een gemiddelde van 10cm aan.

Het restant is de ideale werkhoogte van jouw statief als je er kaarsrecht achter staat. Doorgaans staan we niet kaarsrecht achter een statief, dus een paar centimeter minder is niet zo erg.

De minimale hoogte

Wil jij graag foto's maken met een extreem laag standpunt? Denk hierbij aan macrofotografie of een landschap waarbij je veel voorgrond in het beeld wilt opnemen. Dan kan een minimale werkhoogte voor jou belangrijk zijn. Statieven zonder middenkolom of met een kantelbare middenkolom hebben sowieso een lage minimale hoogte. Bij de statieven met middenkolom wordt soms een korte middenkolom meegeleverd zodat de middenkolom niet de minimale hoogte bepaalt.

Waar let je op als je een statief koopt? - 6

Eigen gewicht

Statieven kunnen qua hun eigen gewicht behoorlijk van elkaar verschillen. Of dit voor jou belangrijk is, bepaal je uiteraard zelf. Zo neem ik zelf vaak op klussen het zwaarste en lompste statief mee dat ik bezit. Als ik met de auto voor de deur kan parkeren en maximaal vijftig meter met het statief hoef te sjouwen, maakt het gewicht me niets uit. Maar als ik een statief meeneem tijdens een stedentrip, dan neem ik juist het lichtste mee wat ik te pakken kan krijgen. Bedenk dat een paar honderd gram niet veel lijkt, totdat je het een hele dag als extra gewicht moet dragen!

Materiaal

De statiefpoten zijn doorgaans gemaakt van aluminium of carbon. Een enkel merk levert poten in hout of andere materialen, maar aluminium en carbon zijn veruit het meest gebruikt. Carbon heeft een paar voordelen ten opzichte van aluminium. Het belangrijkste verschil is het gewicht; een carbon statief kan tot een halve kilogram lichter zijn dan de aluminium variant. Daarnaast is een carbon statief prettiger vast te houden in koude omstandigheden. In de winter kan een aluminium statief pijnlijk koud aanvoelen. Het derde voordeel van carbon is dat het kleine trillingen van de omgeving gemakkelijker opvangt dan aluminium. Aluminium heeft één heel groot voordeel ten opzichte van carbon: het is flink goedkoper.

Ingeschoven lengte (transportlengte)

De ingeschoven lengte van een statief geeft aan wat de lengte is wanneer het statief helemaal is ingeschoven en - in het geval van een reisstatief - is ingeklapt. Deze lengte is met name van belang als je het statief zo compact als mogelijk wilt vervoeren, bijvoorbeeld in een koffer of in een rugzak.

Aantal pootsecties

Met het aantal secties wordt het aantal delen van een enkele poot bedoeld. Hoe groter het aantal secties, hoe kleiner de ingeschoven lengte zal zijn. Meer secties is dus ideaal voor de compactheid van een ingeschoven statief. Maar dat hogere aantal secties heeft wel een groot nadeel; de stabiliteit neemt af met het toenemen van het aantal secties. Hoe groter het aantal secties, hoe groter het aantal sluitingen en dus hoe groter het aantal punten waar speling kan ontstaan. Daarnaast is bij een poot met veel secties vaak de onderste sectie heel dun, dit bevordert de sterkte zeker niet.

Sluitingen (verstelmechanisme)

De sluiting zorgt ervoor dat een uitgeschoven poot kan worden vergrendeld op de gewenste positie. Er zijn twee gangbare types in de fotografie: draai- en clipsluitingen, ook wel draai- en klemvergrendelingen genoemd.

De draaisluiting is verreweg het meest populair, zeker bij de duurdere statieven. Bij de statieven tot 100 euro is in het aanbod de verhouding tussen clipsluitingen en draaisluitingen ongeveer gelijk.

De voordelen van een draaisluitingen zijn dat ze minder onderhoud nodig hebben en minder kwetsbaar zijn. Als ze moeten worden schoongemaakt, bijvoorbeeld na een dagje fotograferen aan het strand, is een draaisluiting veel eenvoudiger te reinigen dan een clipsluiting. Daarnaast vinden de meeste fotografen de draaisluiting sneller en handiger werken. Clipsluitingen moeten om de zoveel tijd worden bijgesteld, een klusje waarvoor je altijd gereedschap nodig hebt. Bij draaisluitingen is dat niet nodig. Het voordeel van de clipsluiting is dat je direct kunt zien of een poot vergrendeld is.

Waar let je op als je een statief koopt? - 7

Afneembare en omkeerbare middenkolom

Als je een statief met middenkolom hebt, kan het handig zijn als je de middenkolom er uit kunt halen. Je kunt hem dan vervangen door een kortere middenkolom waardoor je lager bij de grond kunt werken.

Als je de middenkolom omkeert kun je de camera onderaan de middenkolom hangen. Hiermee kun je dus met een extreem laag standpunt fotograferen. Nadeel van deze werkwijze is dan wel dat de camera ondersteboven hangt, wat niet altijd even gemakkelijk bedienen is. Met een omgekeerde middenkolom is het ook mogelijk om recht omlaag te fotograferen. Zeker als je een wat hoger statief hebt kan dit een handige methode zijn om verticaal omlaag te fotograferen zonder dat er statiefpoten in de weg zitten.

Waar let je op als je een statief koopt? - 8

Afneembare monopod

Veel statieven bieden de mogelijkheid om een poot los te schroeven en daar vervolgens de middenkolom met statiefkop op te schroeven. Het resultaat is dan een monopod. Zeker als je een monopod niet al te vaak gebruikt, is dit een mooie optie waarbij je twee producten voor de prijs van één krijgt.

Pootjes of voetjes

Grofweg zijn er drie verschillende typen pootjes; normale rubberen pootjes, metalen spikes en oversized scharnierende voeten. Ieder type van deze pootjes kan zijn dienst bewijzen in andere omstandigheden. Het meest universeel zijn de normale rubberen pootjes, die zijn onder de meeste omstandigheden bruikbaar. In zachtere grond (bijvoorbeeld zand of gras) hebben metalen spikes veel meer grip.

De beweegbare grote voeten zijn voornamelijk handig op plekken waar de ondergrond niet horizontaal is of in gladdere situaties waar de normale pootjes minder grip hebben. Daarnaast hebben deze oversized voeten een extra gat waarmee ze in extreme omstandigheden kunnen worden vastgezet met bijvoorbeeld een schroef of een haring.

Waar let je op als je een statief koopt? - 9

Naast de bovenstaande eigenschappen zie je vaak dat er op websites nog andere zaken vermeld worden zoals waterpas, gradenschaal en isolatie. Dat zijn meestal elementen die in de praktijk niet zo heel veel toegevoegde waarde hebben. De hierboven beschreven eigenschappen zijn de meest belangrijke. Als je op basis van die elementen een statief uitkiest, dan maakt de isolatie op de poten of de maat van de haak voor het contragewicht niet meer zoveel uit.

Ga naar een winkel of beurs

Het aanbod in statieven kan overweldigend zijn. Ook al weet je van bovenstaande punten precies of het voor jou belangrijk is of niet. Wil jij jouw eerste statief aanschaffen of ben je van plan om jouw statief te vervangen en wil je nu eindelijk dat voor jou perfecte statief aanschaffen? Laat je dan adviseren door een specialist. Er zijn twee plekken waar je dit advies kunt krijgen: bij een winkel met uitgebreid assortiment en deskundige verkopers of op een beurs. Een beurs is de perfecte plek om alle bekende merken met elkaar te vergelijken, je uitgebreid te laten voorlichten en ter plekke een statief uit te proberen.

Auteur

Vaans Ruijten

Met een sterk technische achtergrond gaat geen enkele technische uitdaging Vaans te ver. Of dat nu om verlichting, fotografietechnieken of bewerken gaat, hoe moeilijker de techniek, hoe leuker hij het vindt. Als professioneel fotograaf houdt hij zich bezig met bedrijfsreportages, product- en architectuurfotografie. Daarnaast geeft hij soms gastworkshops en schrijft hij artikelen.

Bekijk alle berichten

Blijf op de hoogte

Houd mij op de hoogte van laatste nieuwtjes, interessante blogs en aanbiedingen.