Hoe fotografeer je een maansverduistering?

Een maansverduistering is een magisch fenomeen waarbij de volle maan langzaam verduistert en een roodachtige gloed krijgt, ook wel de bloedmaan genoemd. Dit spectaculaire natuurverschijnsel is een geweldige kans voor fotografen, of je nu een beginner bent of een ervaren fotograaf. We leggen je uit hoe je een maansverduistering perfect vastlegt, welke apparatuur je nodig hebt en welke instellingen je het beste kunt gebruiken. Met deze tips maak je adembenemende foto's van de volgende maansverduistering.

Hoe ontstaat een maansverduistering?

Een maansverduistering ontstaat wanneer de aarde tussen de zon en de maan staat, waardoor het zonlicht dat normaal op de maan valt, wordt geblokkeerd. Dit gebeurt alleen tijdens een volle maan, wanneer de maan, aarde en zon in één lijn staan. Wanneer de aarde het zonlicht blokkeert, werpt ze een schaduw op de maan. Er zijn twee delen van de schaduw: de kernschaduw, waarin het zonlicht volledig wordt geblokkeerd, en de halfschaduw, waarin slechts een deel van het zonlicht wordt gefilterd. Tijdens een totale maansverduistering beweegt de maan volledig in de kernschaduw van de aarde, waardoor de maan een dieprode kleur krijgt. Dit effect, bekend als de "bloedmaan", ontstaat doordat het zonlicht dat door de atmosfeer van de aarde wordt gebroken en verstrooid, een rode tint krijgt en vervolgens de maan bereikt.

Wanneer vindt de volgende maansverduistering plaats?

Voordat je je camera en statief klaarzet, moet je weten wanneer de volgende maansverduistering plaatsvindt. Dit kun je eenvoudig checken op astronomische kalenders of apps zoals Stellarium en SkySafari. Er zijn verschillende soorten maansverduisteringen: gedeeltelijke, penumbrale en totale. De totale maansverduistering levert de meest indrukwekkende beelden op, omdat de maan dan een diepe rode kleur krijgt.

Welke apparatuur heb je nodig?

Om de maansverduistering goed te fotograferen, is de juiste uitrusting essentieel. Hier is een lijst met aanbevolen apparatuur:

Camera

Een spiegelreflexcamera (DSLR) of een systeemcamera (mirrorless) met handmatige instellingen geeft de beste resultaten. Deze camera's bieden je de mogelijkheid om de belichting handmatig te regelen, wat cruciaal is bij het fotograferen van een verduisterde maan. Een compact camera of smartphone kan ook werken, maar levert meestal minder scherpe details op.

Telelens

Een telelens met een brandpuntsafstand van minstens 200mm helpt je om de maan gedetailleerd vast te leggen. Voor nog scherpere close-ups is een 300mm of 600mm lens ideaal. Hoe langer de brandpuntsafstand, hoe groter je de maan in beeld krijgt. Wil je echt elk detail van het maanoppervlak vastleggen? Dan kun je een teleconverter gebruiken om de brandpuntsafstand verder te vergroten.

Groothoeklens

Wil je de maansverduistering vastleggen in combinatie met een indrukwekkend landschap? Dan kan een groothoeklens een goede keuze zijn. Met een brandpuntsafstand tussen 14mm en 35mm kun je de verduisterde maan samen met een bergketen, stadssilhouet of wateroppervlak fotograferen. Dit geeft je foto een extra dramatisch effect en laat de omgeving een grotere rol spelen in je compositie.

Statief

Een stevig statief voorkomt bewegingsonscherpte en helpt bij lange sluitertijden. Vooral bij het gebruik van een telelens is een stabiele ondergrond essentieel, omdat de kleinste beweging je foto kan verpesten. Kies bij voorkeur een statief met een stevige statiefkop en zorg ervoor dat het op een stabiele ondergrond staat.

Afstandsbediening of intervaltimer

Met een afstandsbediening of timer kun je trillingsvrije opnames maken en eventueel een timelapse vastleggen. Door de ontspanknop van je camera niet fysiek aan te raken, voorkom je ongewenste trillingen. Sommige camera’s hebben ook een ingebouwde timerfunctie die je kunt gebruiken als alternatief.

Maanfilter en andere filters

Dit kan helpen om details in het maanoppervlak beter naar voren te laten komen, vooral tijdens de helderdere fases. Hoewel het niet per se noodzakelijk is, kan een maanfilter het contrast verhogen en reflecties verminderen, waardoor je scherpere en beter gedefinieerde beelden krijgt. Een nachtfilter kan ook uitkomst bieden als je de maansverduistering vanuit een stedelijk gebied fotografeert, om de effecten van lichtvervuiling te verminderen. Daarnaast is een ND-filter soms ook een goede keuze, vooral als je de verduisterde maan zonder overbelichting wilt vastleggen en de lichtintensiteit van de maan wilt verminderen. Dit geeft je de mogelijkheid om met langere sluitertijden te werken.

De juiste instellingen en schaal van Danjon

Omdat de lichtomstandigheden tijdens een maansverduistering voortdurend veranderen, is het belangrijk om je instellingen aan te passen aan de fase waarin de verduistering zich bevindt.

Schaal van Danjon

De Danjon-schaal (L-waarde) is een systeem om de helderheid en kleur van de maan tijdens een totale maansverduistering te beoordelen. De Danjon-waarde hangt af van de hoeveelheid stof en vervuiling in de atmosfeer, hoe diep de maan door de schaduw van de aarde gaat, zonnestraling en atmosferische omstandigheden op dat moment. Omdat de aarde nog steeds wat zonlicht door de atmosfeer verspreidt, wordt de maan tijdens de totaliteit niet volledig zwart, maar krijgt ze een rode tot oranjerode tint. De schaal helpt om deze variatie in helderheid en kleur te beschrijven:

L=4 (Fel oranje tot koperkleurig)
• De maan is helder rood of koperkleurig
• Soms zelfs geelachtig aan de randen
• Meestal een van de spectaculairste verduisteringen

L=3 (Helder rood-oranje)
• De maan is oranjerood, redelijk helder
• Kan gele of lichtere randen hebben

L=2 (Dieprood of roestkleurig)
• De maan is donkerrood of roestkleurig
• Rand van de maan kan iets helderder zijn

L=1 (Donkerbruin of grijsrood)
• De maan is zwak verlicht, moeilijk zichtbaar
• Meestal een diepbruine of grijsachtige tint

L=0 (Zeer donker)
• De maan is bijna onzichtbaar of nauwelijks te zien
• Kan een donkergrijze of zwarte kleur hebben
• Komt voor bij maansverduisteringen met veel stof in de atmosfeer (bijv. na een vulkaanuitbarsting)

Sluitertijd

De juiste sluitertijd hangt af van de fase van de verduistering. Bij een volle maan is het licht sterk en zijn snelle sluitertijden nodig (bijv. 1/8000s - 1/500s). Naarmate de verduistering vordert, wordt de maan donkerder en moet de sluitertijd langer zijn om genoeg licht vast te leggen. Tijdens een totale verduistering kunnen sluitertijden oplopen tot enkele minuten, afhankelijk van de helderheid (Danjon-schaal). Tijdens de totaliteit, wanneer de maan donkerder wordt door de schaduw van de aarde, zal je camera meer licht nodig hebben om details vast te leggen. In dat geval kan een langere sluitertijd van 1 tot 2 seconden nodig zijn. Let er echter op dat de maan beweegt, waardoor een te lange sluitertijd kan resulteren in bewegingsonscherpte. Experimenteer met verschillende instellingen om de perfecte balans te vinden tussen belichting en scherpte.

Diafragma

Een groter diafragma (klein f-getal, zoals f/2.8) laat meer licht binnen en is handig bij een donkere maan, maar heeft een kleinere scherptediepte. Kleinere diafragma's (zoals f/11) zorgen voor meer scherpte in het beeld, maar vereisen een langere sluitertijd. Voor een goede balans wordt vaak f/4 tot f/8 gebruikt.

ISO-waarde

Begin met een lage ISO-waarde van 100 of 200 wanneer de maan helder is, omdat dit helpt om ruis te minimaliseren. Tijdens de totaliteit, wanneer de maan minder licht reflecteert, moet je mogelijk de ISO verhogen naar 800 of hoger. Wees voorzichtig met een te hoge ISO-waarde, omdat dit ruis in je afbeelding kan veroorzaken. Als je camera goed presteert bij hoge ISO-waarden, kun je proberen tot ISO 1600 te gaan om meer details vast te leggen zonder te veel kwaliteitsverlies.

Handmatige scherpstelling

Autofocus werkt vaak niet goed bij weinig licht, vooral wanneer de maan zich in de verduisterde fase bevindt. Gebruik daarom handmatige focus om de maan zo scherp mogelijk vast te leggen. Schakel over naar live view op je camera en zoom digitaal in op de maan. Draai aan de scherpstelring totdat de randen en details van de maan zo scherp mogelijk zijn. Dit voorkomt dat je camera probeert te focussen op de donkere lucht en daardoor geen scherp beeld krijgt.

Compositie en kadrering

Hoewel close-ups van de maan indrukwekkend zijn, kan het toevoegen van een voorgrond je foto extra dimensie geven. Probeer een silhouet van een boom, gebouw of bergketen in je compositie te verwerken. Dit geeft context en maakt je foto interessanter.

Een andere techniek is een timelapse waarbij je meerdere beelden maakt en later samenvoegt tot een korte video die het hele verloop van de maansverduistering laat zien. Hiervoor stel je je camera in op een intervalmodus of gebruik je een externe intervaltimer.

Extra tips voor de perfecte maanfoto

Gebruik een app voor maantracking

Apps zoals PhotoPills of The Photographer’s Ephemeris zijn geweldige hulpmiddelen voor fotografen die de maan willen vastleggen. Deze apps helpen je de exacte locatie van de maan te voorspellen, zodat je de beste tijd en plaats kunt kiezen voor je foto. Dit is vooral handig als je de maan wilt combineren met een specifiek landschap, gebouw of ander object. Door de maan te tracken kun je bijvoorbeeld het moment vastleggen waarop de maan opkomt of ondergaat in een bijzonder panoramisch uitzicht, wat de foto een extra magische dimensie geeft.

Fotografeer in RAW

Wanneer je in RAW fotografeert, krijg je alle beeldinformatie die je camera vastlegt, zonder compressie of bewerkingsverlies. Dit betekent dat je achteraf in programma’s, zoals Photoshop en Lightroom, veel meer vrijheid hebt bij het bewerken van de foto, zoals het aanpassen van belichting, kleur en contrast, zonder dat je kwaliteitsverlies ervaart. In tegenstelling tot JPEG, dat je beeld automatisch comprimeert en een deel van de details verliest, behoudt RAW alle fijne details van de maan en de omgeving. Het is essentieel voor het verkrijgen van de beste resultaten, vooral als je in uitdagende lichtomstandigheden fotografeert.

Controleer het weer

Het weer kan een grote invloed hebben op het succes van je maanfoto. Bewolking of nevel kunnen ervoor zorgen dat de maan slecht zichtbaar is of minder gedetailleerd wordt vastgelegd. Het is daarom belangrijk om van tevoren de weersvoorspellingen te checken om er zeker van te zijn dat je een heldere hemel hebt. Bovendien kan het weer ook invloed hebben op je keuze van locatie; als je bijvoorbeeld in een gebied met veel lichtvervuiling woont, wil je wellicht verder reizen naar een plek met minder stadslampen en een helderder uitzicht op de nachtelijke hemel.

Wees op tijd

Als je van plan bent om een maanfoto te maken, is het belangrijk om voldoende tijd in de voorbereiding te steken. Zorg ervoor dat je ruim voor het moment waarop je de maan wilt fotograferen op je locatie bent, zodat je rustig je apparatuur kunt opzetten en testen. Dit geeft je de kans om de juiste instellingen te vinden en je compositie te verfijnen. Je wilt niet in de stress raken omdat je te laat bent en de maansverduistering al voorbij is. Door vroeg aanwezig te zijn, kun je ook rekening houden met onverwachte omstandigheden en heb je de tijd om creatieve opties uit te proberen voor het ideale shot.

Bewerking van je maanfoto's

Na het fotograferen begint het echte werk: de nabewerking. Dit is het moment waarop je de rauwe beelden optimaliseert en de sfeer van de maansverduistering echt tot leven brengt. Met programma’s zoals Adobe Lightroom en Photoshop kun je details en contrast in je foto's versterken. Begin bijvoorbeeld met het verhogen van het contrast, zodat de kraters en structuren op het maanoppervlak beter zichtbaar worden. Als de kleur van de maan niet helemaal klopt, kun je de witbalans aanpassen om een natuurgetrouwer beeld te krijgen. Ook subtiele verscherping helpt om extra details naar voren te brengen, waardoor je foto nog indrukwekkender wordt. Wil je ruis verminderen en de scherpte maximaliseren? Dan kun je meerdere opnames stapelen met gespecialiseerde software zoals AutoStakkert! Zo breng je de mooiste details van de maansverduistering naar boven en creëer je een haarscherp eindresultaat.

Leg zelf de maansverduistering vast

Een maansverduistering fotograferen is een geweldige uitdaging en beloning voor iedere fotograaf. Met de juiste voorbereiding, apparatuur en instellingen kun je adembenemende beelden maken. Experimenteer met verschillende instellingen, wees geduldig en geniet vooral van het moment. Nu ben je er klaar voor om de volgende maansverduistering vast te leggen. En mocht je nog vragen hebben, dan staan onze experts altijd voor je klaar!

Handige producten voor het fotograferen van de maansverduistering

Meer leuke fotografietips lezen?